ب-دربعد خارجی:-نوروزباستانی نتنها درسطح کشورماافغانستان بلکه به مثابۀ روز عنعنوی؛روزنخستین سال وحلول سال نو؛درسائیرکشورهای منطقوی وبرخی کشورهای جهان نیز؛ازان تجلیل به عمل اورده ونوروزرا گرامی میدارند.دراسیای میانه وماورائوالنهرودرمجموع کشورهای اسیا وحومۀ تورکستان زمین ان؛ اوزبکستان ،تورکیه،قزاقستان واذربیجان؛وهمچنان درایران وتاجکستان وغیره این روزرا به طریقه ها وسلیقه های گوناگون باشکوه جشن میگیرند.ودربرخی کشورهای عربی وغیره نقاط جهان بصورت عنعنوی وسنت پسندیده وبمثابۀ یک میراث باارزش فرهنگی رائیج بوده که بااندک تفاوتها درنوع سلیقه ها وسنتها ونوع برخورد باان ازاین روز استقبال مینمایند.اما ماهیت واهداف فرهنگی انها منحیث الوجموع باهم مشابه بنظرمیخورند.وحتادراروپا ودربخی مناطق امریکا درنخستین روزهای حلول بهار؛دختران ونو جوانان لباسهای سبز میپوشند ویاروی خودرا برنگهای سبز وبا خالگزاریهای سرخ سبز به گونۀ دهاتی ومحلی برنگ سبزه وباغ ارائیش میدهندوخودرا مورد توجه جوانان و دیگران قرارداده وازاین روز نوین ومیمون استقبال به عمل می اورندکه نسبت به سائیرکشورها کمرنگتروکم اهمیت ترصورت میگیرد.-برخی نخبه گان وپژوهشگران را عقیده بران است که؛باامدن بهارونوروز؛"فیصدی خون دربدن مردان(60 درصد)ودرزنان ودختران (100درصد)تازه میگرددوشوروشعب ومستی زنان ودختران دراین فصل بیشترنمودارمیگردد..."و

درکشورهای عمدۀ که نوروزراگرامی میدارند وبه عنعنۀ سنتی وفرهنگی انها مبدل گردیده است؛براساس مدارک ومنابع منتشره دراینجا روی برخی ازانها فشرده ترمرور مینمائیم:و

ایران:-نوروزیکی ازسنتهای دیرینه وعنعنوی ایران بوده وبمثابۀ یک میراث ارزشمند فرهنگی وتأریخی انرا گرامی میدارند.وهمه ساله انرا باشکوه تجلیل مینمایند.ازاینکه اهل تشیع این روز نیکو وباسعادت را روز خلافت حضرت علی میدانند؛نتنها یک میراث فرهنگی بلکه منحیث یک روزارزشمند ومقدس ازلحاظ مذهبی نیز به ان مینگرند؛وجزء مهم فرهنگی-مذهبی انها میباشد؛وبقای زندگی نورا درائینۀ نوروز میبینند.که بویژه بعداز ظهوراسلام ارزش واهمیت مذهبی ودینی ان بیشترگردیده است.و

تاجکستان:-روزنوروزبنام عیدبزرگ معروف است؛بویژه دربدخشان تاجکستان انرا یک میراث ملی واجدادی میخوانند.دربدخشان بیشتر خانه تکانی وشستشوی ظروف وخانه هارا پاک میسازند.نوروزرا رمز محبت ودوستی میدانند.درتاجکستان نوروزرا؛روزنو وروئیش نو وزنده شدن طبیعت میدانند.ازقول برخی نخبه گان تاجیک؛"...قبل ازشروع عیدنوروز؛بانوی خانه هنگامیکه خورشید یک سرنیزه  سربالا میکند؛دوبسته جاروب سرخ رنگ راکه قبلا درفصل پائیز ازکوه ها وتپه ها جمع اوری نموده وانرا الا روز نوروز نگهداری مینمایند،درجلو خانۀ خود میگزارند.زیرا رنگ سرخ ویاقرمز برای خلق تاجیک رمز نیکی،،پیروزی وبرکت بوده است؛وبویژه پس ازطلوع کامل خورشید هرخانواده سعی میدارندهرچه زودتروسائیل خانه را بیرون اورده ویک پارچۀ قرمزی را بالای سردروازۀ خانه بیاویزند؛وبا بازکردن در وپنجره به نوعی هوای نوروزی وبهارراکه معتقد اند حاصل برکت وشادی است وارد خانه مینمایند..."درتاجکستان با براه انداختن بازیهای بزکشی وپهلوانی،تخم جنگی وکبک جنگی،خروس جنگی وسائیر سرگرمیهای دیگررا باسرور وخوشی فراوان؛نوروزرا گرامی میدارند وغذا های لذیذ ومتنوع میپزند وبا دوستان خود صرف مینمایند.بویژه غذای معروفی بنان "باج"تهیه میدارند که باکله وپاچۀ گوسفند وگندم یکجا پخته نموده با اقارب وخویشاوندان خود صرف مینمایند که درافغانستان نیز غیر ازروزهای نوروز بنام (شوربای کله پاچه) معروف است.که یک غذای قوی وبامزه بوده ازان لذت میبرند.و

درکشورهای تورک تبار:-و

رسم ورسوم نوروزی درکشورهای تورک تباربا برخی تفاوتهای اندک که تقریبأباهم شباهتهای مشترک دارند،برگزارمیگردد:و

اوزبیکیستان:-نوروزرا یک روز میمون وپرفیض میخوانند وانرا دوست دارند؛بخاطریکه انرا وسیلۀ خوبی برای ایجاد وتحکیم محبتها همسوئیهاووحدت میدانند..دراین کشورنوروزرا روزنیک؛وروزرفع کدورتها،بغض وکینه ها،روزبرادری وصمیمیتها وروز همسوئی تمامی مردم بدون گرائیشات ملی،مذهبی وقومی واتنیکی میپندارند.خلق اوزبیک معتقداند که دراین روز طبیعت چهرۀ خودرا بدل میکند؛تغیر ورشد وزنده شدن عالم هستی وزنده جانها،روئیش وپیدائیش وپوئیش میدانند.وروز اول حمل را روز نخستین سال میدانند.زنان ودختران دراین روز نسبت به هروقت دیگربه خانه تکانیها اهمیت قائل هستد وتمامی مال ولوازم خانه وظروف اشپزخانه وانچه که کهنه وبه استهلاک رسیده باشد جمع اوری نموده بیرون ازخانه یاحویلی پرتاب مینمایند.وانرابرای نابودی وطرد هرنوع الودگیها وکثافات وکدورتها؛وهمۀ بدیها وشگونها وانچه که نامطلوب است دانسته وامدن سال نیک وبا سعادت را به فال نیک مینگرند.وداع بازندگی کهنه وسال کهنه،روشها ورفتارهای کهنه واغاذ اعمال ونیات وارزوها وشگردهای نو میدانند.لباسها ویا لوازم نو کارامد خانه را پاک میشویند که گویا اثری از سال کهنه باقینماند وهمه را افتاب میدهند تا ازنور فیض بخش افتاب وهوای معطرنوروزی بهره گرفته وتا خانه وکاشانۀ شانرا گوارا تروپربرکت نموده خوشیها را بیاورد..زنان مسن تر به دیگهای بزرگ چدنی وپاک سمنک یا سوملی میپزند ودختران وزنان شب الا صبح رقص وپایکوبی نموده؛ترانه های مخصوص محلی خودرا میسرایند دف ودائیره مینوازند.ودختران جوان نذر میگیرند تا بخت وزندگی باسعادت نصیب شان گردد.دراین روز بسا غذاهای لذیذ میپزند وبا دوستان واقارب خود یکجا صرف مینمایند..به قول وروایت برخی نخبه گان"..دختران قفل هارابسته نموده به اشخاص معتبر وسیر اولادوسیرپشت که فرزندان زیادی به دنیا اورده باشد میدهند که انرا بکشاید تابه اصطلاح بخت شان کشاده گردد.وزنهای بی فرزند برای حامله شدن برلب اب روان مینشینند وبه اب کلوخ میاندازند؛مراد ونیاز وارزو میجویند ودرود ودعا میخوانند.دراین روز وعید بزرگ نیز؛ازدهها نوع بازیها ووسائیل تفریحی وسرگرم کننده استفاده مینمایند.اطفال اوزبیک ازبهترین الات بازیچه های پیشرفته استفاده نموده سرور وخوشحالی سرمیدهند.دراین روز خوشی وسال نو وبهارنو پهلوانان با شورومستی فراوان روی  چمنهای سرسبز کشتی گیری مینمایند.پهلوانان"چاپ انداز"ماهر با اسپان اتش نفس بزکشی ویا به زبان اوزبیکی"اوغلاق چاپتی"میگویند؛مراسم بزکشی را با شورومستی زیادی براه میاندازند.وبا برنامه های رقص وپایکوبی وبا ساز واوازهنرمندان درهرپارک ومحل وجاهای تماشائی دربین خلق اوزبیک با عالیترین شکل ان ازاین روز استقبال نموده  وبمثابۀ یک میراث بارازش تأریخی وفرهنگی انرا گرامی میدارند.ا

تورکمنستان:-مراسم نوروزی درتورکمنستان به توجه باسائیر کشورها بامراسم ویژه برگزارمیگردد؛بویژه بعداز به رسمیت شناختن روز نوروز توسط سازمان ملل متحد بمثابۀ روز باارزش فرهنگی ومیراث عنعنوی؛دراین کشور برای احیای فرهنگی کهن واصیل رسم نوروزی؛علاقه ودلچسپی بیشترپیدا شده است.به این مفهوم که؛این کشور عیدنوروزرا دوبار تجلیل مینمایند وازان استقبال به عمل می اورند.که یکی؛ برکزاری عید نوروز مطابق به رسم ورسوم قدیمی وعنعنوی انست که میخواهند با رونق دادن بیشتربه این میراث تأریخی دوباره انرا احیا نموده وبه شکل باشکوه ان تجلیل وگرامی دارند؛ودومی ان بعد از برسمیت شناختن ان توسط سازمان ملل متحد که با(112)رأی مثبت شکل رسمی را به خود گرفت ودردفتران منحیث یک میراث فرهنگی وبا ارزش ثبت ودرج گردید وبه عنوان جشن بین المللی حلول سال نو شناخته شده که مطابق به تقویم میلادی انرا بیشترقدروقیمت داده همه ساله جشن میگیرند.درتورکمنستان نیز دراین روز مسابقات بزکشی،اسپ دوانی،پهلوانی،خروسجنگی گاو جنگی ویا شاخزنی میشها براه انداخته میشود.وهمچنان دستمالیرا دریک بلندی نصب مینمایند وبا پرش وجهش بلند انرامیگیرندومهارت نشان میدهند.افزون بران مسابقات شطرنج بازی وتاب بازی ومهره بازی وبسا سرگرمیهای دیگری را با خوشی وسرور فراوان طبق یک برنامۀ ویژه نوروزرا استقبال وگرامی میدارند وجشن میگیرند.دراین روزغذاهای لذیذ نوروزی میپزند که ؛مشهورترین ان"نوروز گجه،نوروز بامه،سمنک یا سوملی"پخت وپز نموده وباشادی ورقص وپایکوبی با دوستان ومهمانان خود صرف میکنند وسالبسال به ان رونق بیشترمیبخشند.ا

قزاقستان:-روزنوروزرا اغاذ سال نو میدانند؛نمادی ازتازگی وطراوت وزیبائی درطبیعت میپندارند.وانرا یک روز اعتدال دربهارمیشمارند.ازگردش ستاره ها ورسیدن به نقطۀ ابتدائی خود،انرا محاسبه مینمایند.این روزرا روزخیر وبرکت وپرفیض میدانندکه بروی زمین فرود می اید؛که نموداری ازوداع باسال پاروزمستان با همه الودگیها تیره گیها وبدیهای ان که باسپری نمودن یک سال بازشتی وپلشتی خوبی وبدی ان به انتظار حلول سال نو ونوروز مینشینند.مانند سائیرکشورهای منطقه خانه تکانی مینمایند وانرا نمادی ازسلامتی صحت وپاکیزه گی وستره گی تلقی نموده که تمیز نمودن خانه؛ازمریض شدن و ازعوامل نفوذ ورشد مرض جلوگیری مینماید.سرگرمی دلچسپی که در قزاقستان مروج است انست که:ساعت سه بجه صبح جوانان یک اسپ مست وسرکش را زین نموده عروسکی را به گردنش زنگوله ای اویزان کرده،جلو اسپ را رها مینمایند وبدین وسیله مردم را بیدارمیسازند.که دراین جا عروسک اراسته و زنگوله دارنمادی ازسال نواست که امدامد خودرا سواربراسپ به مردم اعلان مینماید.دراین روز معمولأ مردم قزاق لباس سفید میپوشند ودرشب نوروز دودانه شمع را روشن میکنند؛انرا نماد روشنائی وبیرون رفت ازتاریکی میدانند.دراین شب دختران روستائی غذای لذیذی ازاخرین گوشت باقیمانده ازاسپ رابنام"سوقیر"وغذای ان بنام "اویقی اشار"میپزند.وازجوانان دوست داشتنی دعوت به عمل اورده ازایشان بادلگرمی وبه امید وارزوی ایندۀ خود استقبال وپذیرائی مینمایند.ودوستداران شان برای دختران مورد پسند خود ائینه وشانه،سامان الات ارائیش وعطروپودرو باتحفه های محبت امیز ویژه ای هدیه مینمایند.که این هدایا نمادی ازعلاقمندی وجلب علاقه ودلچسپی برای ایشان بوده وانرا بنام"سلت ایتکتر"مینامند.رسم دیدوادید قزاقها ازدوستان واقارب باهم احوال پرسی نموده به شانه های یکدیگر بادست راست اهسته بهرمز نوازش امیزی زده وانرا نمادی از ابراز صمیمیت ومحبت مینامند که درافغانستان نیزبادوستان حین بغلکشی همچون مرسوم است.قزاقها درروز نوروز علاوه برغذاهای دیگر یک نوع غذای خاص بنان  گوژه"اش"طبخ مینمایند که ازهفت نوع مواد غذائی تهیه میگردد(که شاید ازهفت میوه،هفت"س ویا"هفت"ش"منشأ گرفته باشد-نویسنده)یعنی تهیۀ این غذا نمادی ازوداع با زمستان میباشد.درعنعنۀ سنتی قزاقها باریدن برف وباران دراین روز،نمادی ازنیکوئی بوده ومعتقد اند که سال خوبی وبا رحمت وبا سعادتی درپیشروی خواهند داشت .قزاقها نیز دراین روز مسابقات ویژه ای رابراه  می اندازندکه؛منجملۀ مهمترین انها"قول توزاق"یادمیشودکه دربین گروه مردان وزنان اجرا میشودکه؛اگردراین مسابقه زنان برنده باشند؛نمودی ازنیکوئی وخیروبرکت سال میدانند واگرمردان برنده شوند ان سال رانامساعد وبی برکت میخوانند .وبه همین ترتیب سائیر مسبقات دیگری بنام"کوکبار"(برداشتن بز ازمکان مشخص توسط اسپ سواران چابک)که شاید شکلی از مسابقات بزکشی  باشد که اجرا میگردد.وسائیر مسابقات دیگرمانند"اوداراسپاق-قیزقوو-والتی باقان"بوده که دراین روز براه انداخته میشوند.ومسابقۀ دیگری که شکل مشاعره رادراد بنام"ایتیس"یاد میشود نیز دراین روزبرگزار گردیده باسرور وشادمانی نوروز وسال نورا گرامی میدارند.و

اذربایجان:-دراین کشورنیز نوروزرا به عنوان روز تازگی وروز پرطراوت به گونه های ویژه ای ازان استقبال به عمل میاورند.مردم دوروزپیش ازورود حلول سال نو ونوروزدرتهیه وتدارکات وامادگی به نوروزوبرای رنگین سازی سفره های خود تدابیر واقدامات لازم اتخاذ مینمایند.وغذاهای لذیذوخوردنی باب را مهیا میسازند.کالاها وپوشاکهای نو،فرش و ظرف نو تهیه مینمایند سرودها وترانه های مخصوص محلی-عنعنوی خودرا میسرایندوخوشحالی میکنندوخانه تکانی مینمایند .انچه که غیرکارامد باشد؛فرش وظرف کهنه وازسال پارینه را بدور می اندازند وبه فال نیک میگیرند.تحلیلگران سابقۀ تأریخی تجلیل ازنوروزرا قبل ازمیلاد ثبت نموده اند.که دراین رابطه روایتی درخصوص مردم امده است که:"سیاوش پسرکیکاوس به کشورافراسیاب سفرمیکند؛افراسیاب ازوی به نحوی قابل توجهی پذیارئی مینمایدوحتا دخترش را به عقدوی درمیاورد.وسیاوش بیاد سفرش ازدیار افراسیاب دیواربخارارا بنا میکند اما دشمنانش که ازاین امرناخرسند بوده اند؛روابط میان سیاوش وافراسیاب را خراب وبرهم میزنند به حدی که افراسیاب به قتل سیاوش تصمیم میگیرد.پس ازقتل سیاوش دستورمیدهد جنازه اش را روی کنگره های دیواربخاراقراردهند.اتش پرستان جسد وی را برداشته ودرقدمگاه دروازۀ شرقی دفن میکنند ومرثیه های بسیاری دروصف سیاوش ومرگش میسرایند.واین مرثیه ها دربین مردم گسترش یافته واتش پرستان سرود همین مرثیه ها درمرگ سیاوش وروز دفن وی را نوروز مینامند..."درقزاقستان رسم کهن وسنتی"چهارشنبی سوری" نیزمروج است که ازدیدگاه محققین وتحلیلگران این عرصه:"..دراین روز دختران نورسیده دردل خود نیات نیک وفالی را برگزیده بطورپنهان که کسی انهارا نبیند درعقب یک دروازۀ نیمه باز ایستاده به حرف دیگران گوش میگیرند؛واگردراین هنگام حرف خوبی وموافق باارزو ونیات خود بشنوند؛اشارۀ به براورده شدن فال وارزوهای نیک انهاست؛واگرحرف نامناسبی بشنوند؛اشارۀ به عدم رسیدن برارزوها ونیات شان میباشد.لذا درروز نوروزنهایت محتاط بوده ومردم ازبدگوئیها وازحرف نامناسب دوری میجویند. پخت و پز سمنک یا سوملی دراین روز نیز دراین کشور یک رسم کهن عنعوی بوده به خانۀ دوستان خویشاوندان  واقارب خود ارسال مینمایند .افزون بران انداختن کلاه های پوستی به دروازه های مردم واویختن کیسه یا خریطه ویا توبره ازسوراخ بام درشب عید نوروز وهمچنان درخواست تحفۀ عیدی دراذربیجان ازمراسم مروج پیشین کشورش بوده است..."ا

قرغیزستان:-دراین کشور نوروزرا معمولأبه شکل رسم اصیل عنعنوی درروستا ها توسط مردم روستائی جشن میگیرند؛طوریکه بزرگان وموی سفیدان یکجاشده دربیابانها وصحرا ها وسبزه زارها مطابق عنعنات سنتی خود دورتر ازمرکز دراطراف براه انداخته ازان استقبال مینمایند.ودرمراکز شهر تحت ادارۀ دولت مانند افغانستان برگزارمیگردد.نوروزدراین کشورمطابق تعداد روزماه اسفند یعنی(29 یا30روز)بودن ان انتخاب وتجلیل میگردد.به این مفهوم که(اول ویا روزدوم ماه فروردین)سال برابرمیگرددکه طبق ان عید نوروزرا برگزارمینمایند.اگر(29)روزباشد بروز اول؛واگر(30)روزباشد بروزدوم فروردین برابر میگردد. درقرغیزیستان درروز نوروز غذا های لذیذبخصوصی تهیه واماده گردیده به حاضرین دراین مراسم توزیع میگردد که باخوشی وسرور صرف مینمایند.معروفترین غذا های ایشان"بش بارماق"،"منته برسگ"و"کاتما"میباشد. ازجملۀ مسابقات مهم انها اسپ سواری بوده چابک سواران  بطورچشم گیری وخیره کنندۀ در دوانیدن اسپهای تندرو نهایت مهارت نشان داده و درشدید ترین وتند ترین حالات دوش اسپ؛مهارت عالی سوارکاری خودرا به اشکال گوناگون حیرت اور به نمائیش میگزارند.به حدی که شاید نظیر ان درجهان بسیارنادر وحتا وجود نداشته باشد.واین چابک سواران مطابق به مهارت واستعداد سوارکاری خود وخیزو جستهای بلندمحیرالعقول اززمین بالای اسپ وازبالای اسپ دوباره برزمین وهم گاهی ایستاده بالای اسپ بیدون هیچ اتکای دیگری بطورچشم گیری چندین بار بطورمتواتر درحالت شدید ترین وسریع ترین دوش اسپ؛به تماشا چیان به نمائیش میگزارندومستحق جوائیز ارزنده نیز میگردند.که واقعأ تماشای ان به همه مردم دلچسپ میباشد.که نمونه های انرا دربرخی سرکسها نیز میتوان قسمأ مشاهده کرد. ا

تورکیه:-همچنان نوروز درتورکیه قدسیت ویژه دارد واین روزرا اغاذ زندگی نو واغاذ طبعیت نو وتجدید حیات وطراوت درجهان میدانند.مردم این سرزمین فرهنگی وتجدد پسند نوروزرا عامل اتحاد وهمبستگی میپندارند..برخی به این باوراند که روزتولدحضرت علی وروزخلافت ایشان نیز دراین روز صورت گرفته است.وهمچنان سال ازدواج ایشان با حضرت بی بی فاطمه را دراین روز بسته اند.وبرخی باورمند اند که نوروز یک روز مقدس درمقابل شب قدر وشب برائت واقع میگردد.بنابرمطالعات وپژوهشهای نخبه گان ومحققین دراین روز"معجون مخصوص"ازترکیب ومخلوط چهل مادۀ که بنام"نوروزیه "یاد میشود توسط حکیم باشیها تهیه میگرددکه خاصۀ درباریان وشاهان تورک بوده است.معجون یک مادۀ غذائی ویژه ای پرانرجی بوده وخوردن ان دروجود نهایت مفید میباشد.ونیرووقدرت تازه میبخشد.زیاد شفاه بخش بوده برای تداوی بیماریهای زیاد ودرد های کهنه ومزمن نیز خالی ازفائیده نمیباشد.بدن را تقویه نموده ودرمقابل امراض  مقاوم ونیرومند میسازد.واینکه این معجون ازکدام مواد مخلوطی ساخته میشود؛معلوماتی دردست نیست؛جز حکیم باشیها درتورکیه که درفن ساختن ان مهارت وبلدیت واشنائی داشته اند.دربارۀ این روز ارقام داده اند که نوروز الا نخستین سالهای جمهوری درجامعۀ تورک بطور پایدارمروج بوده استکه؛هنوزهم دربرخی مناطق شمالی این سرزمین رسم نوروزی با همان عنعنۀ پیشین خود حفظ گردیده است.واما درسائیر مناطق ومرکز بمرور زمان اهمیت ان کمرنگ گردیده است.ا

ث-نقش نوروز درتدوین تقویم سال:-نقش اساسی وارزندۀ نوروز بمثابۀ جشن اعتدال وبرابری شب وروز با اب وتاب ان به اشکال گونگون دربسیاری کشورهای جهان مروج گردیده است که؛بمثابۀ رستاخیز زیبائیها وجهش بزرگی ازروئیش وپیدائیش وپوئیشها وشورتازۀ ازشگفتگیها وروئیدن وبوئیدن درطبعیت وگیتی که ما دران زندگی مینمائیم؛شناخته شده است.که دراین روزسعادت افرین(شب وروز برابر)میگردد.بویژه دانشمندان بلخ بامی درپیشینه های دور؛بنام روز عدالت وداد گستری وروز اغاذ سال واعتدال یعنی برابری شب وروز خوانده بوده اند که زمستان با شبهای دراز وسرمای جامد وبسته وانجماد وروزهای کوتاه خودرا به برابری شب وروزتبدیل نموده،حرکت،جنبش وجهش وگرمی وحرارت تازۀ به عالم هستی میبخشد.زندگی نو جوش وخروش نو وحیات نو،فعالیتها روئیش وزائیشهای نورا به ارمغان میاورد.اندیشه وانگیزۀ نو واگاهی تازه میاوردومژده میدهد.که درروشنی ان انسانها توانسته اند بمرورزمان"تقویم"کاروفعالیت خودرا عیارنمایند. ونکتۀ مهم وارزشمندی ازتغیروتکامل واغاذ سرعت بیداری وانگیز ۀ درجنبش وجهش دانسته؛ که به اساس ان ومتکی برتجارب طولانی تأریخی؛ تدابیرعملی وعینی  اتخاذ نموده و درهمه امور ومنحیث یک تقویم پذیرفته شده وهمه ساله همه چیزخودراازروی ان سنجش ومحاسبه نموده اماده گیهارا درهمه عرصه ها اتخاذ مینمایند.چنانچه میگویند"جلال ملکشاه سلجوقی درسال (467ق)ترتیب تقویم جلالیرابنانهاده ونوروزرا درروزاول بهارکه موقع نجومی تحویل افتاب به برج حمل یافروردین است؛ثابت نگهداشت که درنتیجه نوروز وسال نو جشنی شد هم طبیعی وهم وضعی..."-درزمان ساسانیان دونوع نوروزتجلیل میگردیده است؛یکی عامه ودیگری نوروزخاصه بوده است.نوروزعامه (5روز)اول حمل یافروردین بوده ومتباقی روزهارا به نوروزخاصه اختصاص داده بوده اند.که بنام نوروزبزرگ یا عیدبزرگ مینامیدند؛که درحقیقت ماه حمل را بالای(6) تقسیم نموده؛پنج روز نخستین انرا براساس یک پروگرام وپروتوکول دردربارشاهی به پذیرش عامۀ مردم به ترتیب زیر اختصاص میداده اند:"..شاه ساسان درروزنخست جشن نوروزرا افتتاح میکرده است.و

ودرروز دوم حمل-یافروردین ماه،شاه دهاقین وروحانیون را میپذیرفته است.درروزسوم حمل شاه سپاهیان سواره(اسپ سواران)ورأسا(موئیدان)را پذیرفته زمینه برای دیدن شاه را نصیب میشده اند--ر.زچهارم حمل،شاه برای پذیرش اقارب،خویشاوندان ونزدیکان خاص وفامیل سلطنتی اختصاص داده بوده اند.--وشاه درروز پنجم حمل؛فرزند خود ونزدیکان وی را میپذیرفته است.-وشاه به هریک ازاین مهمانان؛هدایا وانعامات گرانبها تفویض نموده ازلطف ونوازش شاهانه برخوردار میشده اند- ودرپنج روز پنجمین حمل،شاه مصروف بازدید با لشکریان خود بوده است- ودرششمین؛ پنج روزحمل شاه با رعایای خود سپری مینموده است.وشاه امان الله غازی محصل استقلال افغانستان درطی یک فرمان رسمی وشاهانه ماه های قمریرا برای استفاده ازروزهای دینی ومذهبی.واستعمال تقویم شمسی را برای اموردفترداری ورسمیات هدایت ورسمیت داده است...و براساس تحقیق وپژوهشات که به عمل امده ؛درگذشته ها منجمان شاهان ایرانی چنین پذیرفته بودند که؛ششماه اول حمل را(31)روز وپنج ماه بعدی را(30)روز باید پذیرفت وماه های حوت را درسالهای عادی(29)روز ودرسال کبیسه (30)روزباید پذیرفت وقبول نمود.-وبخاطراینکه تقویم افغانی ازایرانی تفاوت داشته باشد افغانها ماه جوزارا درسال کبیسه(32)روزتعین کردند.ودرسال (1343ه ش)افغانستان وایران موافقت کردند تاهردو تقویم یکسان شود که بالاخره تقویم ایرانیها ازطرف افغانها پذیرفته شدکه؛تاامروز مروج ومورد استفاده قرار میگیرد.که ایرانیها ازماه های قدیمی خود چون فروردین،اردبهشت وغیره...وافغانها حمل،ثور وجوزاوغیره...استفاده مینمایند.واین درحالیست که دهاقین کشت وکارخودرا  درخزان ویا بهاراز قدیم الایام بویژه روزنوروز را معیارقرار داده بمثا بۀ یک تقویم کاربرد عملی خود قرار داده اندکه نخستین روز سال را نوروز خوانده اند وبروی ان تقویم کاروفعالیتهای خودرا سروسامان داده امده اند.که باقانون نوسازی طبیعت مطابقت مینماید.که نوروز همه پدیده هارا درطبیعت پیوسته درهمین روزبا امدن خود نومیسازد که دهاقین همه ساله به اساس ان تقویم کشت وکارخودرا ترتیب وتدوین مینمایند.افزون بران ازروی سایۀ دیوارها وحرکت زمین سایه ها تغیر موقع نموده وازقیام افتاب تشخیص نموده؛برابری شب وروز،کوتاهی ودرازی شب وروزواقدام به اجرای کارهای خود استفاده میبردند وبویژه درجای که ساعت میسرنباشد ازچنین تقویم بازگشت سایه وغروب تدریجی افتاب استفاده برده امده اند.- مبتنی بر اندیشۀ دانشمندان بزرگ وابرمرد علم ودانش چون ابوریحان البیرونی که به صراحت پیشگوئی نموده  وثابت ساخته است که:"..فلک درهمین روزگشتن به دورخودرا اغاذ کرده است..."که جشن نوروزی ازوضعیت اعتدال بهاری با اعتدال ربعی که(روز وشب باهم برابرمیشود)درنیمۀ کرۀ شمالی زمین بر وضعیت گرفته میشودکه خورشید ازصفحۀ استوائی زمین میگذرد وبه سوی شمال اسمان میرود؛این وضعیت ،لحظۀ اول برج حمل شناخته میشودکه درتقویم هجری درماه حمل ودرتقویم میلادی با (21 مارچ)مصادف میگردد.که ازحرکت انتقالی ان ماه وسال وازحرکت وضعی ان شب وروز پیدامیشود.و

براساس تحقیقات سایکولوجیکی توسط سایکا تریست ها،ثابت گردیده است که روزهای کوتاه وکمی نورافتاب وتاریکیهای دوامدارشب ازجملۀ فکتورهای مهم وعامل ایجاد وتوسعۀناخوشیها ودپریشن درانسانها میگردد،سردردی،افسردگی وتکلیفهای روحی وروانی بار می اورد.وازاینرو سندیان قدیم اخیرزمستانرا با عزاوماتم سرائی سپری مینمودند که ؛نمادی ازداشتن دپریشن شان بوده است.واخیرسال یا ماه داوازدهم را"خشوم"مینامیده اند وبرای اموات پیشینۀ خود گریه ها سرمیداده اند.چهره های خودرا میخراشیده اند.ومنتظرنوروز مینشسته اند.که باامدن نوروز وحلول سال نو همۀ این کدورتها افسردگی ودپریشنها جای خودرا به خوشحالی ها وبه شادیها مبدل مینموده است وجشن وپایکوبیها میکرده اند.وبه جای گریه خوشحالی وشادی سرمیداده اند...افزون برانها نوروز نتنها برای تقویم بوده بل؛چنان ریشه های عمیق فرهنگی-عنعنوی-تأریخی دارد که بااداب وسنن عالی خود برای تمامی خوانواده ها صلح،دوستی محبت وخوشبختی برای عالم بشریت رانیز نوید میبخشد.حس اعتماد ومسئولیت پذیری را دربین خوانواده ها تحکیم میبخشد؛تا والدین با اعضای خوانوادۀ خود درتصمیم گیریهای مشترک و احساس مشترک دست یازیده وکانون خوانوادگی وتفاهم وثبات ومناسبات بین انهارا به نحو بهتری تحکیم وتأمین نمایند.ازقول برخی محققین وموئرخین چنین روایت است که:"درعهد پادشاهی یزد وجرد؛دانشمندان وعلمای وقت دریافته بودندکه هرسال در روز اخرخود یک روز مکمل را پوره نکرده؛تنها چند ساعت محدود روزرا با خود میداشته باشد که امروز ان ساعت راباهم یکجا نموده ودرهرچهارسال یک روزرا علاوه نموده انرا سال کبیسه یاسالیکه(366)روزداردنام داده اند.درحوالی همین زمان مصرییان واسوریان متوجه شدند که سالهای قمری(مهتابی)کوتاه تراند؛ازاینرو انها بوده اند که استعمال ماه های شمسی را درتقویمها توسعه داده اند.ودرحوالی(392ه.ق)بودکه نوروز به اول حمل تصادف کرد ودرسال (467ه.ق)نوروز به (23حوت)یعنی اواخرزمستان تطابق یافت که؛تصادف باسلطنت جلال الدین ملکشاه سلجوقی(465 تا485؛ه. ش)وصدراعظم وی خواجه نظام الملک طوسی که(کتاب سیاست نامه)رانوشته است میباشد.که انها نسبت نداشتن یک تقویم صحیح مالیه را ازدهاقین گرفته نمیتوانسته اند ورضائیت نداشته اند.بنأملکشاه؛ حکیم عمرخیام نیشاپوری را که منجم وریاضی دان شهیر ومعتبر وقت خودبوده؛برای تصحیح تقویم مروجه موئظف نموده است که بلادرنگ وی به کومک ابوالعباس لوگری تقویمیراکه بنام تقویم جلالی شهرت یافته تدوین کرده اند

ویا به روایت دیگر ازقول برخی پژوهش گران؛جلالی نوروز را براساس موقعیت نجومی تحویل افتاب،بروزجمعه (نهم رمضان-471،ه.ق)مطابق به (15 مارچ1079 م)یااول حمل(درحالیکه اول حمل مطابق به تقویم جدید مروجۀامروزی به21 مارچ مصادف میگردد-نویسنده)دریافت نموده تاامروز به حیث روزنو وسال نو نگهداشته اند.و گفته میشودسال جلالی سال شمسی را(365 روز،پنج ساعت،48 دقیقه و58 ثانیه محاسبه نموده است.)این محاسبه درزمانی صورت گرفته که ازکمپیوتروسلاید رولها نامی درقاموس جهان وجودنداشت که بعدأ برای سده های طولانی ازتقویم جلالی برای تجلیل نوروز،اخذمالیات ومحاسبات دولتی استفاده گردیده است.ودراوایل قرن (18 و19)تقویم تورکی رواج یافت که مانند چینائیها درنامگذاری ماه ها از اسماء حیوانات مختلف استفاده میشده است.ا-"...

  پایان..

شعارنوروزی

هرروزتان نوروزباد نوروزتان جاویدباد

خانه وکاشانه ومیهن تان پر نور باد

انچه نواست،نوپذیراست و غلبه ناپذیر

باطرح نو ارمان نو کردار نو پیروزباد

باوداع کهنه و کهنه پذیر  پارو  پرار

ابنای عشق وفا ،عهد نوین معمورباد

می/5/12

رویکردها ومنابع

احمد جاوید-داکتر-افسانۀ بابه نوروزی-مجلۀ مهر-شماره سوم-سال دوم-چاپ مسکو-حمل1381-خ-اکتوبرسال2002مصص18و19

فریبا حکیمی-جشن نوروز ومیله های نوروزی-(همان)شمارۀ فوقالعاده-حمل سال 1383م صص14و15

 علی بیگ-نوروز منحیث یک کنج فرهنگی-سایت خاوران*

-محمد معین داکتر-فرهنگ فارسی-جلد4-سال1347خ-ص5155-تهران*

روان فرهادی داکتر-ازهفت میوه تا هفت-س-هفته نامۀ امید-*-

غلام محمد-داکتر-نوروز-سال1389خ-*

لطیف کریمی استالفی-بهاردرراه است-*

علی رستمی-نوروزرا گرامیداشت*

سراج الدین ادیب-نوروز برای بیش ا ز300ملیون نفردرجهان*

دای فولادی-افغانستان:قلمرواستبداد-سال1377خ-ص642*

(همان)ص578*

دای فولادی(همان)ص110*

فیض محمد کاتب هزاره-سراج التواریخ-1372خ -ص228*

دای فولادی(همان)ص53خ*

*

عبدالحمید محتاط-تأریخ تحلیلی افغانستان-سال2004م-ص92

قاضی عطاوالله خان-دپشتو تأریخ-ج-اول-ص12*

غلام محمدغبار_افغانستان درمسیرتأریخ-سال1383خ-ص309-*

گفتگو باناصر-داکتر-وتکمیل ان باهمایون ایراس-موءلفۀ نوروز درهمگرائی منطقه ئی*